Còco is Crùbagan – Cocoa and Crabs

“Thàinig Papaidh dhachagh aig beul na h-oidhche… Nochd e a-staigh mar oiteag làidir gaoithe, a’ sguabadh leis a-staigh èadhar fhuar a’ Chuain Sgìth… Bha e air a chòmhdach ann an dubh: oidhlsgin dhubh, souwester dubh agus Wellingtons fhada dhubh. Is ann a bha e coltach ri sgarbh a’ caitheamh dheth an t-sàil na loin mun cuairt air.”

Nam b’ e  ‘An Cuan a Tuath’ a bhiodh ann seach ‘An Cuan Siar’, chreideadh tu gum b’ e sealladh à Ros an Ear a bh’ ann, grunnan deicheadan air ais,  ach thàinig an earrann seo à Còco is Crùbagan – a Hebridean Childhood, le Flòraidh Nic Dhòmhnaill à Beinn na Fadhla, leabhar beag a tha mi a’ leughadh an-dràsta. Nam bheachd-sa, ge-tà, chòrdadh e cheart cho math ri duine sam bith le ùidh ann no cuimhne air seann dòigh-beatha iasgaich no tuathanach ann an gach sgìre eadar na h-Eileanan Siar agus an Linn Mhoireibh. continue reading…

Arcaibh  /  Orkney

Chuir mi ceithir làithean seachad ann an Arcaibh còmhla ri mo mhàthair  an samhradh seo, agus chòrd e rinn gu mòr. Cha robh sinn air a bhith ann airson 15 bliadhna co-dhiù, mar sin bha sinn ga fhaicinn le sùilean ùra a-rithist. Tha e ann an nàdar an duine a bhith toilichte nuair a chì e ann an àite eile rudan air a bheil e eòlach às a’ bhaile aige fhèin, agus gu dearbh chunnaic sinn corra shealladh a bha coltach ris na rudan a bhios no a bha sinn a’ faicinn ann am Machair Rois fhèin. Air an làimh eile ge-tà, tha taobhan gu tur eadar-dhealaichte ann. ‘S e am measgachadh sin a rinn ar làithean-saora ann an Arcaibh cho tlachdmhor. continue reading…

Fèis Rois

Fhuair mi DVD air leth an-dè ris an robh mi a’ feitheamh airson greis mhath agus tha mi dìreach  air a choimhead: Fichead ’s a h-aon – Fèis Rois, 21 years and counting.. ‘S e prògram aithiriseach ann an Gàidhlig agus Beurla a th’ann cho math ri cuirm chiùil a tha taisbeanadh tàlant na h-òigridh. Ged a tha Fèis Rois nan Inbheach ann a-nis, tha e gu sònraichte drùidhteach is brosnachail a bhith a’ faicinn na h-òigridh, a’ seinn, a’ cluich, a’ dannsa is a’ bruidhinn mun toileachas a tha e a’ toirt dhaibh dìreach a bhith ann. Fad seachdain na Fèise ann an Ulapul, tha iad a’ measgachadh le clann o air feadh Shiorrachd Rois leis an toil an aon seòrsa ciùil  ‘s iad cuideachd a’ faighinn oideachadh o luchd-ciùil ainmeil  a-leithid Fred Mhoireasdain, Phil Choineagain, Alison Kinnaird no Iain Bayne. Chaidh mòran phàrantan, luchd-ciùil agus ainmean ainmeil an ceasnachadh air an DVD‘s iad a’ toirt seachad am beachdan  air an Fhèis.

Thuirt Calum Dòmhnallach à Runrig (e fhèin a’ fuireach ann an Ros an Ear, agus  na bhall air Bòrd Fèis Rois), is e a’ bruidhinn mun chlann aige fhèin: ‘‘Nuair a thig iad air ais às- dèidh cuairt sgoile no bho spòrs, bi iad ag innse dhut mu dheidhinn sa chàr uair a thìde no dhà. Ach nuair a bha iad aig an Fhèis, bi iad ag innse nan sgeulachdan dhut airson seachdain co-dhiù.’’ Thèid ceanglaichean càirdeis a chruthachadh agus   a dh’ùrachadh a mhaireas fad bhliadhnaichean, aig Fèis an t-earraich, air na Cuairtean Cèilidh as t-samhradh agus fad n Fèis ‘Blas’ as t-fhoghar.  continue reading…

Dòigh-beatha san taigh-tasgaidh, no air an tràigh?

Chan eil fhios agam mas toil leibhse e, ach ’s toil leamsa gu mòr tadhal air taighean-tasgaidh eachdraidh ionadail, gu h-àraidh feadhainn ‘open-air’ le seann taighean agus togalaichean tuathanachais no iasgaich làn stuth bho àm ar sinn-seanairean.

Uill, bha mi a’ leughadh cruinneachdh bàrdachd ùr Gàidhlig (le taic eadar-theangachaidh gu Beurla leis na bàird fhèin) o chionn ghoirid, agus thachair mi air dàn uabhasach druidhteach le Màiri NicGumeraid, An Taigh-tasgaidh ’s an Leabhar*, a rinn mi smaoineachadh air dòigh eadar-dhealaichte mun chuspair seo. continue reading…

Seanfhaclan Gàidhlig – Gaelic Proverbs

A’ mhuir is an t-iasgach – the sea and fishing

Nuair a bha mi a’ sgrìobhadh am pìos beag mu Balla Chanongate, far an robh an dà sheanfhacal air an gràbhaladh, bha cuimhne agam gun do dheasaich mo bhràthair-màthar, Willie ’W. A’. Ross, is e fhèin à Bail’ a’ Chnuic, leabhar beag le cruinneachadh sheanfhaclan Gàidhlig: A Little Book of Gaelic Proverbs . Chan eil e an clò tuilleadh ach gheibhear e fhathast cleachdte, m.e. tro www.AbeBooks.co.uk.  Thàinig leabhar feumail eile a-mach san eadar-àm, A Collection Of Gaelic Proverbs And Familiar Phrases, deasaichte le Alexander Nicholson, agus tha cuid eile air an eadar-lìon, ma ghooglas sibh. continue reading…

This month we hear  about a chance to get your favourite Scottish quotation on the wall of the Scottish Parliament.

Balla a’ Chanongate

An robh sibh a-riamh ann an Dùn Èideann gus Pàrlamaid na h-Alba fhaicinn? Dh’fhaodadh gur toil leibh i, dh’fhaodadh nach toil (mar thogalach no mar stèicheachadh poileataigeach), ach tha aon rud cinnteach: ’s e structair a th’ ann a chuireas iongnadh air a h-uile duine a chì e a’ chiad uair. Nuair a bhios sibh a’ gabhal cuairt sìos a’ Mhìle Rìoghail am measg thaighean àrd stòlda a’ Chanongate agus mòrachd rùmail Holyrood, thig e oirbh gun fhiosta.

Agus falaichte cha mhòr eadar a h-uile iongnaidhean mòra, chì sibh fear beag brèagha: Balla a’ Chanongate, le clachan eadar-dhealaichte à gach àird na h-Alba, agus, gràbhailte san chlach, 24 earrannan sgrìobhte sa Bheurla, san Scots agus sa Ghàidhlig, bhon Bhìoball gu Burns agus Hugh MacDiarmid. Ach am measg nan 24 seo chan eil ach dà seannfhacal agus aon loidhne bàrdachd Gàidhlig ann continue reading…

Dwelly air loidhne!

O chionn ghoirid nochd làrach-lìn ùr air an robh iomadh Gàidheal agus neach-ionnsachaidh a’ feitheamh – am faclair Dwelly air loidhne. A bheil cuimhne agaibh air Dwelly, leabhar tiugh ud, nas coltaiche ri encyclopedia na ri faclair sìmplidh, a b’ àbhaist a bhith ann an dachaighean air feadh na Gàidhealtachd?

Uill, tha a h-uile eòlas sin ri fhaighinn a-nis air an eadar-lìon, aig http://www.dwelly.info/
‘S urrainn dhut faclan lorg air dòighean eadar-dhealichte , mar eisimpleir Gàidhlig gu Beurla (mar an leabhar fhèin), Beurla gu Gàidhlig, ‘san fhaclair air fad’, ‘pàirt de dh’fhacal’, ‘coltach ri…’, etc. Tha an stòras mòr a bha cho fada falaichte mu dheireadh fosgailte a-nis, tron ghoireas-lorg mhìorbhaileach seo.  Agus abair stòras!

continue reading…

Given the long tradition of Gaelic language and culture on the Seaboard, Gaelic being the main language only a couple of generations ago, it seemed a pity not to include it in our magazine from time to time. There are certainly Gaelic speakers, whether fluent or learners, in the community or with an interest in it, and it would be great to have contributions here from anyone who can manage a few sentences – or even more! Children, adults, anyone!
We could make it an occasional column, longer or shorter depending on what people put in. Anything welcome – reminiscences, jokes, ‘what I did on my holidays’, favourite websites, books, TV programmes, opinions….whatever you feel like telling us about.
The only requirement – you have to give a brief summary in English too, so all our readers can enjoy it. (And so they know that we’re not talking about them…. 😉 )

Start here….